Kha tử có tác dụng gì? Cách dùng hạt kha tử hiệu quả

Cây kha tử ít được người dân ở khu vực phía Bắc biết, vì loại cây này chủ yếu mọc hoang và được trồng ở một số ít tỉnh miền Nam nước ta. Đã từ lâu, kha tử được biết đến là loại dược thảo có rất nhiều công dụng khác nhau, từ xa xưa các gia đình người Ấn Độ đã biết cách chế biến và sử dụng loại hạt này làm dược liệu tự nhiên rất hiệu quả. Ở Việt Nam, theo kinh nghiệm dân gian, quả kha tử, hay hạt kha tử được sử dụng trong việc điều trị những cơn ho khan, ho kéo dài, viêm họng, khản tiếng…

Mô tả dược liệu kha tử

Đặc điểm tự nhiên

Cây kha tử là cây thân gỗ cao khoảng 15 – 20m. Lá mọc đối, hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá thành chùn, màu trắng, có mùi thơm. Quả kha tử hình bầu dục, 2 đầu thuôn nhọn và có những đường vân dọc, vỏ quả màu nâu nhạt. 

Thu hái và chế biến hạt kha tử

Quả kha tử chín được thu hoạch từ tháng 6 đến tháng 8, sau đó được phơi nắng cho khô. Quả kha tử chọn để phơi khô tốt nhất là quả đã già, vỏ màu vàng ngà, thịt chắc. Quả kha tử khô khi cần dùng đến thì rửa sạch, để ráo nước rồi sao sơ, thường trước khi dùng chế biến dược liệu thì người ta giã dập quả, bỏ hạt để dùng.  

Dược liệu kha tử trong Y học cổ truyền

Khi nghiên cứu các loại thảo dược được sử dụng trong hơn 5000 năm lịch sử của hệ thống Y học cổ đại Ấn Độ Ayurveda, các nhà khoa học đã phát hiện ra một trong những loại thảo dược được trân quý nhất là quả và hạt kha tử. Lịch sử y học Ấn Độ đã ghi nhận quả của cây kha tử có rất nhiều công dụng khác nhau, được sử dụng rộng rãi trong các hộ gia đình. Y học Trung Quốc cũng xem hạt kha tử như một dược liệu với những công dụng phi thường. Tại miền Nam nước ta, hạt kha tử sau khi được phát hiện dược tính đã nhanh chóng trở thành vị thuốc độc đáo được dân gian truyền miệng.

Tuy có vẻ xấu xí, vị lại đắng chát nhưng giá trị Y học mà hạt kha tử mang lại thì không ai có thể phủ nhận. Tại Ấn Độ, Trung Quốc, quả và hạt kha tử đã được biết đến từ lâu với công dụng nhuận tràng, lợi tiêu hóa, và bồi bổ sức khỏe. Thịt quả được nghiền nát rồi dùng để đánh răng, chữa chảy máu chân răng và viêm lợi. Hạt kha tử cũng có thể phối hợp với các dược liệu khác để điều trị rối loạn tiết niệu, táo bón và bệnh tim.

Tuy nhiên, công dụng nổi bật khiến hạt kha tử được nhiều người biết đến là khả năng trị viêm họng mãn tính, khản tiếng cực kỳ hiệu quả. Các bài thuốc dân gian chữa đau họng, khản tiếng từ quả và hạt kha tử được nhiều gia đình tin dùng và truyền tai nhau.

Y học cổ truyền các nước cũng ghi nhận hạt kha tử có tác dụng sạch phổi, trừ ho, trị ho hen, viêm họng, mất tiếng. Người Ấn Độ tin dùng hạt kha tử tán thành bột và hút bằng tẩu để giảm hen. Nhân dân vùng Nepal thì chọn cách nướng quả kha tử trên than hồng cho chín rồi nhai để chữa viêm họng và có tác dụng long đờm. Ở Việt Nam, quả và hạt kha tử cũng được dùng dưới nhiều dạng như tán bột, giã nát hoặc sắc nước uống. 

Tác dụng của kha tử theo Y học hiện đại

Ngày nay, y học hiện đại đã chỉ ra trong hạt kha tử chứa hoạt chất Polysaccharid có khả năng giảm ho rõ rệt. Thử nghiệm thực tế cho thấy, sau khi uống chiết xuất từ kha tử, người bệnh đã giảm rõ rệt phản xạ ho ngay từ phút thứ 30.

Bên cạnh đó, trong hạt kha tử còn chứa chất Alloyl có hoạt tính kháng virus. Do đó, sử dụng hạt kha tử là cách điều trị viêm họng, đau rát cổ họng vô cùng hiệu quả. 

Các chuyên gia y dược học cũng đã nhận định trong hạt kha tử có hàm lượng tamin dồi dào (chiếm tới 51,3% khối lượng) bao gồm các axit galic, egalic, luteolic, chebulinic. Nhờ có những hoạt chất này mà hạt kha tử là dược liệu có đặc tính kháng sinh tự nhiên, có khả năng tiêu diệt vi khuẩn mạnh mẽ. Y học hiện đại cũng đã lợi dụng đặc tính này của kha tử để điều chế ra những chiết xuất chống viêm hiệu quả.

Cách dùng hạt kha tử

Hạt kha tử có thể sử dụng để trị chứng ho, viêm họng cho cả người lớn và trẻ em. Tùy từng trường hợp mà lựa chọn bài thuốc cụ thể cho phù hợp và đạt hiệu quả tốt nhất.

Bài thuốc trị ho, viêm họng ở người lớn

Để trị ho, viêm họng ở người lớn, bạn có thể áp dụng cách dùng hạt kha tử mộc vị hoặc kết hợp cùng các dược liệu khác nâng cao hiệu quả điều trị cũng như giảm bớt vị đắng chát của kha tử cho dễ sử dụng.

Cách 1: Ngậm hạt kha tử nguyên chất

• Trước tiên, bạn lột bỏ phần vỏ bên ngoài quả kha tử
• Ngậm phần thịt và hạt bên trong quả kha tử, đợi đến khi dịch từ quả tiết ra thì nuốt xuống, cổ họng sẽ bớt đau rát đi rất nhiều
• Với cách này bạn có thể dùng 2-3 lần/ngày, mỗi lần ngậm 1 hạt, lặp đi lặp lại mỗi ngày cho đến khi hết viêm họng dứt điểm là được.

Cách 2: Kết hợp hạt kha tử với cát cánh và cam thảo

Cát cánh và cam thảo cũng là những thảo dược thường được sử dụng để trị ho, viêm họng. Do chúng cũng có tác dụng sát khuẩn, tiêu viêm nên giúp nâng cao hiệu quả điều trị của hạt kha tử.

Chuẩn bị:

• Hạt kha tử: 8 gram
• Cát cánh: 10 gram
• Cam thảo: 6 gram

Cách sử dụng:

• Bỏ tất cả các dược liệu đã chuẩn bị vào ấm, thêm vào 500ml nước, đun sôi
• Vặn bếp cho nhỏ lửa hết cỡ, tiếp tục sắc nấu thêm 20 phút nữa
• Cuối cùng gạn lấy nước sắc, chia thành 3 phần uống trong ngày. Không nên uống nước hạt kha tử đã sắc để qua đêm, tốt nhất là nên uống khi nước sắc còn ấm.

Bài thuốc từ hạt kha tử trị ho, khàn tiếng do ảnh hưởng của chứng phế hư

Chứng phế hư là tình trạng suy giảm khả năng hoạt động của tạng phế. Người bị phế hư thường có biểu hiện ho suyễn, hơi yếu, giọng nói nhỏ, hay đổ mồ hôi, sắc mặt nhợt nhạt, cơ thể mệt mỏi, ăn uống không ngon miệng. Trường hợp này có thể sử dụng hạt kha tử theo cách sau:

Chuẩn bị:

• Hạt kha tử: 80 gram
• Cam thảo: 6 gram
• Bạch dược: 10 gram

Cách sử dụng thuốc:

• Bỏ tất cả các dược liệu đã chuẩn bị vào ấm, thêm vào 300ml nước, sắc cho đến khi cạn còn 100ml
• Tiếp tục sử dụng phần bã đổ thêm nước sắc theo cách tương tự như trên thêm 2 lần nữa
• Trộn nước sắc thu được ở cả 3 với nhau, rồi trút vào ấm đun lửa nhỏ đến khi còn 200ml thì ngưng.
• Chia nước sắc ra uống 3 lần 1 ngày, uống đến khi các trệu chứng ho chấm dứt là được.

Bài thuốc điều trị ho có đờm ở trẻ em với hạt kha tử

Mỗi khi thời tiết thay đổi trẻ nhỏ thường bị ho có đờm do mắc các bệnh lý ở đường hô hấp như viêm phế quản, viêm phổi, khó thở. Có thể sử dụng hạt kha tử để cấm dứt tình trạng này theo cách sau:

Chuẩn bị:

• Hạt kha tử
• 1 ít muối ăn

Cách sử dụng:

• Trước tiên, bạn lột bỏ phần vỏ bên ngoài quả kha tử, lấy phần bên trong bỏ vào 1 ly nước ấm
• Thêm 1 ít muối ăn vào ly nước, khuấy cho muối tan hoàn toàn
• Lấy hạt kha tử đã ngấm nước muối ra cho bé ngậm trọng miệng và nuốt nước từ hạt tiết ra, ngậm đến khi hạt hết vị chát thì nhả ra
• Bạn cho bé dùng cách này hằng ngày, đến khi tình trạng ho, khó thở chấm dứt.

Bài thuốc điều trị ho lâu ngày từ hạt kha tử

Chuẩn bị: Kha tử và đẳng sâm mỗi vị 4 gram

Cách sử dụng:

• Hai vị thuốc rửa sạch, cho vào ấm, đổ thêm 400ml vào sắc đến khi còn 200ml
• Bạn chia phần nước đã sắc được thành 3 phần đều nhau
• Với cách này bạn uống 3 lần 1 ngày, kiên trì sử dụng sẽ tấy tình trạng ho giảm dần kết hợp với vệc tìm hiểu nguyên nhân gây ho để điều trị dứt điểm

Bài thuốc từ hạt kha tử chữa ho kèm theo khô cổ, khàn tiếng

Chuẩn bị: Hạt kha tử, ô mai, mật ong nguyên chất

Cách sử dụng:

• Hạt kha tử và ô mai dùng lượng bằng nhau, đem giã nát rồi trộn trêm lượng mật ong vừa đủ tạo thành hỗn hợp quánh
• Lấy hỗn hợp đã trộn viên thành viên nhỏ vừa uống, bỏ vào hũ thủy tinh và bảo quản nơi khô thoáng hoặc để trong ngăn mát tủ lạnh để dùng dần
• Mỗi ngày ngậm 4 – 5 viên để làm dịu cảm giác ngứa rát trong cổ họng

Một số thắc mắc về cách chữa ho bằng hạt kha tử

Dùng hạt kha tử trị ho, viêm họng có hiệu quả không?

Những bài thuốc trị ho, viêm họng từ kha tử từ lâu đã được lưu truyền và áp dụng trong các gia đìnhViệt Nam. Những nghiên cứu y học hiện đại cũng đã cho thấy các hoạt chất trong kha tử có tác dụng giảm ho, chống khuẩn, kháng virus.

Tuy nhiên, việc sử dụng kha tử trị ho có hiệu quả cao hay không có thể bị chi phối bởi nhiều yếu tố như:

• Cơ địa của người dùng: Nếu các hoạt chất trong hạt kha tử phù hợp với cơ địa của người dùng thì sẽ cho hiệu quả tốt hay không, nhanh hay chậm. Dù vậy, cần lưu ý dùng hạt kha tử sẽ không giúp cắt đứt cơn ho ngay mà cần có thời gian để các hoạt chất được hấp thu và phát huy tác dụng.
• Mức độ ho: Những bài thuốc trên sẽ cho hiệu quả tốt hơn nếu áp dụng ngay khi mới bị ho. Những trường hợp bị ho nặng hoặc ho do ảnh hưởng của bệnh lý thì bạn chỉ nên áp dụng bài thuốc này như một bện pháp hỗ trợ, bên cạnh đó cần tìm hiểu nguyên nhân gây ho thì mới có thể điều trị dứt điểm.
• Chế độ chăm sóc, kiêng cữ trong thời gian bị bệnh: Đây cũng là yếu tố góp phần quyết định đến hiệu quả của quá trình trị ho bằng hạt kha tử. Trong khi sử dụng biện pháp chữa ho, viêm họng bằng kha tử thì bạn cần tránh ăn đồ lạnh, đồ cay, dầu mỡ và các thực phẩm có thể gây kích ứng (như hải sản, đậu phộng, tôm cua…)

Những đối tượng nào không nên dùng hạt kha tử trị ho?

Hạt kha tử là một dược liệu khá lành tính nhưng một số đối tượng có thể trạng không phù hợp nếu sử dụng thì có thể gây hậu quả không tốt. Nếu bạn đang gặp các vấn đề dưới đây thì không nên sử dụng hạt kha tử trị ho:

• Bị thấp nhiệt tích trệ
• Viêm họng, ho do phế có thực
• Nóng trong, táo bón
• Cảm
• Có thực tà

Quả kha tử có dùng được cho bà bầu không?

Chúng ta đều biết, phụ nữ trong giai đoạn mang thai sức khỏe và hệ miễn dịch sẽ bị suy yếu, do đó dễ mắc các chứng bệnh do thay đổi thời tiết như sổ mũi, hắt hơi, đau đầu, cảm cúm, … Tuy nhiên, trong giai đoạn mang thai, nhất là trong 3 tháng đầu tiên, bà bầu không đươc tự ý sử dụng thuốc tây điều trị những chứng bệnh này, vì thuốc tây có thể gây huy hiểm cho thai nhi.  Bởi vậy, những phương pháp điều trị ho, viêm họng… bằng thảo dược thiên nhiên sẽ là lựa chọn tốt hơ cả cho mẹ và bé. Một trong số những cách đó là dùng hạt kha tử.

Sử dụng quả chữa ho cho bà bầu ngay từ những ngày đầu khi cơn ho xuất hiện sẽ giúp loại bỏ được triệu chứng ho, ngạt mũi, khó thở… cho chị em nhanh chóng. Chị em có thể áp dụng cách sử dụng kha tử kết hợp với mật ong để dễ sử dụng hơn và đem lại hiệu quả nhanh hơn.

Xem thêm: Hạt bo bo ‘cứu đói’ – loại thực phẩm bổ dưỡng, tốt cho sức khỏe