4 cách dùng chuẩn của hạt dổi – hạt ‘vàng’ của núi rừng Tây Bắc

Hạt dổi với vị cay cay và mùi thơm nồng nàn thường được dùng làm gia vị cho nhiều món ăn hấp dẫn như: nấu phở, làm tiết canh, làm gia vị chấm cho nhiều món ăn khác…. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các thông tin cơ bản về hạt dổi và công dụng của loại hạt đặc biệt này.

Hạt dổi – loại gia vị rừng đắt đỏ

Hạt dổi là gì? Hạt dổi là loại gia vị quen thuộc của người dân sống ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. Từ xa xưa, loại gia vị này đã được dùng để ướp thịt, làm muối chấm thức ăn. Thậm chí, nhiều nhà nghiên cứu về văn hóa xứ Mường còn cho rằng dổi là một trong những tinh hoa của văn hóa ẩm thực xứ Mường.

Trong vài năm gần đây, giá hạt dổi không dùng tăng nhanh. Nếu thời kỳ đầu, người dân ở Hòa Bình, Lạng Sơn chỉ bán với giá 35.000 đến 100.000 VNĐ/ 1 kg thì bây giờ hạt dổi trở thành đặc sản với giá dao động từ 650.000 đến 750.000 VNĐ/ 1 kg. Có người còn đang mua dổi rừng Tây Bắc khô với giá từ 2,6 đến 3 triệu đồng một kg.

Có thể thấy, hạt cây dổi đang ngày càng được yêu thích. Hương vị, công dụng cho sức khỏe của loại hạt này ngày càng được người tiêu dùng khẳng định. Vì vậy, nếu bạn muốn bổ sung loại gia vị vừa cay cay, vừa thơm nồng, vừa tốt và an toàn cho sức khỏe vào gian bếp của gia đình thì đừng bỏ qua hạt dổi.

Bạn cũng có thể tìm hiểu thêm một số thông tin quan trọng về nguồn gốc, cách thu hoạch, cách phân loại để có thể mua hạt cây dổi tốt với giá cả hợp lý nhất.

Cây dổi thường mọc ở đâu?

Về nguồn gốc, hạt dổi được thu hái từ cây dổi. Đây là loại cây rừng mọc tự nhiên ở các tỉnh thuộc vùng Tây Bắc và Tây Nguyên. Tuy nhiên, do cây dổi phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của các tỉnh Tây Bắc hơn nên chất lượng và hương vị hạt dổi Tây Bắc luôn được đánh giá cao hơn cả. Vì vậy, người muốn mua dổi rừng tận gốc thường tìm đến các tỉnh ở vùng núi phía Bắc nước ta như: Tuyên Quang, Hà Giang, Lạng Sơn, Sơn La, Hòa Bình, Điện Biên….

Ngoài các cây dổi mọc tự nhiên trong rừng, những năm gần đây vì giá trị kinh tế của hạt dổi nên không ít gia đình sống ở các tỉnh miền núi phía Bắc cũng chọn trồng cây dổi để tạo nguồn thu nhập ổn định. Tuy nhiên, giá của hạt trồng thấp hơn nhiều so với giá dổi rừng. Hương vị cũng không được đánh giá cao như những hạt dổi chín trên cây, trong các khu rừng trong lành, không chất bảo vệ thực vật.

Về đặc trưng của cây, cây dổi là loại cây ít cành. Cây có thân gỗ cao thẳng, vỏ cây màu xám trắng, nhãn bóng. Nếu nhìn kỹ sẽ thấy phần ngọn non của cây thường có một lớp lông tơ mịn. Đến khi lớn, lớp lông này sẽ mất dần. Lá mọc đơn, khá giống với lá cà phê với màu xanh lục gần đều ở cả hai mặt lá.

Mùa thu hoạch hạt dổi

Hoa dổi thường có 9 cánh, chia làm 3 lớp với màu vàng nhạt và mùi thơm ngát đặc trưng. Mùa ra hoa chính của cây dổi là khoảng tháng 3 đến tháng 4 hàng năm. Đến tháng 9, tháng 10 là có thể thu hoạch hạt (quả dổi chín sẽ nứt ra, để lộ 3 – 4 hạt đỏ rực). Đến thời điểm này, người dân sống ở các vùng núi cao thường vào rừng nhặt hạt dổi để bán. Nếu chọn mua trong những tháng này, bạn sẽ dễ mua được dổi rừng xịn.

Người có nhu cầu mua hạt dổi cũng cần chú ý. Nếu ngày xưa, người dân chỉ nhặt hạt cây dổi rừng mang về đựng trong ống nứa, cất trên gác bếp để dùng dần thì ngày nay nhiều người đang chọn chặt cả cành, cả cây để thu hạt nhanh hơn, được nhiều hơn. Hơn nữa, cây dổi phải từ 5 năm tuổi trở lên mới bắt đầu cho thu hoạch hạt. Những cây dổi mới thu hoạch chỉ cho khoảng 0.5 – 0.7kg hạt/ năm. Từ 10 năm trở lên cây có từ 3 đến 4kg hạt/ năm. Chỉ những cây dổi cổ thụ (trên 30 năm tuổi) mới có thể có sản lượng lên đến 10 kg hạt/ 1 năm.

Sản lượng thấp, tình trạng cây dổi bị chặt để thu hạt đang khiến tổng sản lượng dổi rừng loại xịn giảm mạnh. Vì vậy, nếu muốn mua dổi rừng đúng chuẩn, bạn cần tìm hiểu thật kỹ. Tránh tình trạng mua hạt trồng, hạt thu từ cây ít tuổi với giá dổi rừng loại xịn.

Phân loại hạt dổi làm gia vị

Có người khen hạt dổi có hương vị cay cay, thơm nồng rất đặc biệt. Cũng có người nói dổi có mùi hắc, hơi đắng. Hơn nữa, giá bán hạt dổi đang rất đa dạng. Điều này khiến nhiều người phân vân không biết trên thị trường có bao nhiêu loại hạt dổi. Loại hạt nào mới thực sự tốt và giá bán trung bình của những loại hạt dổi này như thế nào.

Chia sẻ về vấn đề này, những người thường xuyên mua và sử dụng hạt dổi cho biết: Ở Việt Nam đang có hai loại chính là dổi nếp và dổi tẻ. Trong đó:

• Dổi nếp có mùi thơm nồng, hạt nhỏ, kích thước hạt không đồng đều. Hạt to nhất chỉ bằng hạt ngô. Sau khi phơi khô, hạt có màu đen pha chút đỏ. Vì vậy, nó còn được gọi là “vàng đen Tây Bắc”. Về đặc điểm cây thì cây dổi nếp khá giống với cây dổi tẻ nhưng lá thường bé và ngả sang màu vàng. Hơn nữa, do hạt nhỏ nên sản lượng dổi nếp thường không cao bằng dổi tẻ. Ngược lại, giá bán luôn cao hơn, dao động từ 200,000 đến 300,000 VNĐ/ 100g. Tương đương đến với 2 đến 3 triệu VNĐ/ kg.
• Dổi tẻ có hạt to, đen, cứng nhưng không thơm nồng như dổi nếp mà hơi hắc. Cây có lá xanh, to, thường được trồng để thu gỗ. Tuy nhiên, vì sản lượng hạt cao nên nhiều người cũng trồng dổi tẻ để thu hạt. Thậm chí, đây còn là loại hạt dổi được bán phổ biến trên thị trường với giá từ 150,000 đến 180,000 VNĐ/ 100g. Tương đương với 1tr5 đến 1tr8/ 1kg.

Công dụng của hạt dổi

Nhiều người chỉ quan tâm đến hương vị của hạt dổi mà không biết rằng loại hạt này cũng rất tốt cho sức khỏe người dùng. Cụ thể, loại hạt được mệnh danh là “vàng đen Tây Bắc này có nhiều công dụng trong việc chữa các bệnh về tiêu hóa và xương khớp:

Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh tiêu hóa hiệu

Vì khả năng phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh tiêu hóa hiệu quả nên hạt dổi thường xuyên được dùng để ướp thịt, kết hợp với các món ăn dễ gây bệnh ở đường tiêu hóa như: tiết canh. Bởi việc dùng bữa với một chút hạt dổi sẽ giúp giảm đầy bụng, khó tiêu, phòng ngừa các chứng rối loạn ở đường tiêu hóa, giúp người dùng có bữa ăn ngon miệng, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng.

Thậm chí, nhiều người còn chia sẻ rằng, nếu bị đau bụng do ăn các thực phẩm sống, lạnh thì có thể ăn ngay 1 – 2 hạt dổi nướng để chặn đứng cơn đau.

Hỗ trợ điều trị bệnh xương khớp

Công dụng quan trọng thứ hai của hạt dổi là làm giảm quá trình lão hóa, giúp hệ xương khớp của con người luôn khỏe mạnh, dẻo dai. Đồng thời, phòng ngừa, giảm cơn đau cấp tính và hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh ở xương khớp. Để phát huy tối đa công dụng này, bạn có thể nấu các món ăn có hạt dổi để ăn kèm với cơm hoặc dùng hạt dổi làm nước chấm, muối chấm.

Bạn cũng có thể ngâm rượu dổi và bôi rượu lên vùng khớp xương bị đau. Rượu dổi đang góp phần phòng ngừa, giảm cơn đau do nhiều chứng bệnh xương khớp (ví dụ như: thoái hóa khớp, viêm khớp, thoát vị đĩa đệm, gai cột sống…) Gây ra.

Cách dùng hạt dổi

Loại hạt nhỏ nhắn với mùi thơm nồng, vị cay cay này đang góp phần làm nên những món ăn ngon, mang hương vị đặc trưng của người dân tộc thiểu số sống ở vùng núi phía Bắc. Khiến những người từng một lần được thưởng thức phải lưu luyến không thôi. Hơn nữa, không chỉ người dân ở các tỉnh miền núi mà tại các thành phố lớn, các thiên đường ẩm thực nổi tiếng trên cả nước, hạt dổi cũng là loại gia vị rất được ưa chuộng.

Tùy theo nhu cầu, sở thích mà bạn có thể dùng hạt dổi trong nhiều trường hợp khác nhau. Trong đó, có 4 câu trả lời phổ biến nhất cho câu hỏi hạt dổi làm gì là:

Cách 1: Dùng để ướp thịt

Hạt dổi đang được nhiều người sử dụng để tạo mùi thơm ngậy đặc trưng cho món ăn. Thậm chí, chỉ một, hai lần dùng là bạn đã bị nghiện loại gia vị thơm thơm, cay nồng này. Nhưng để hương vị của hạt dổi ngấm sâu vào món ăn, nhiều người thường dùng ngay từ bước ướp thịt.

Có rất nhiều món ăn thơm ngon, hấp dẫn có thể ướp bằng hạt dổi như: các món làm từ thịt lợn rừng; các món nướng như: cá nướng, thịt ba chỉ nướng, sườn nướng, gà nướng; các món thịt khô như: lạp sườn, thịt trâu gác bếp, thịt lợn rừng khô…. Để ướp thịt bằng hạt dổi, bạn cần nướng hạt dổi chín vàng cho dậy mùi. Có thể nướng trên bếp than củi nướng hoặc bằng bếp ga (hạ lửa nhỏ).

Thời gian nướng hạt dổi thường khá ngắn, chỉ cần 1 – 2 phút để hạt căng phồng lên, tỏa ra mùi thơm là được. Tuyệt đối không rang hạt dổi vì nếu cho vào chảo rang thì mùi thơm sẽ không dậy lên như khi được nướng chín. Sau khi nướng vàng hạt, bạn chỉ cần giã hoặc xay nhỏ. Cho vào tô thịt đã sơ chế sẵn, thêm các gia vị khác, trộn đều. Ướp thịt khoảng 15 phút cho ngấm kỹ rồi chế biến.

Cách 2: Dùng làm muối chấm, nước chấm

Nhiều người cho rằng, muối chấm được làm từ hạt dổi là thứ gia vị mang đậm linh hồn của ẩm thực Tây Bắc. Hơn nữa, bạn hoàn toàn có thể làm muối chấm hoặc nước chấm dổi ngay tại nhà.

Với cách dùng hạt dổi này, bạn cũng cần đem hạt nướng thơm lên như trong cách 1. Sau đó, tùy vào việc bạn chọn làm muối chấm khô hay nước chấm thì cần sơ chế khác nhau. Cụ thể:

• Nếu làm muối chấm khô, bạn phải xay hạt dổi thật nhỏ rồi trộn thêm với muối, ớt… Để tạo thành loại gia vị chấm hấp dẫn cho các món luộc như: thịt gà luộc, thịt lợn luộc hay măng luộc.
• Nếu làm nước chấm từ hạt dổi, bạn chỉ cần bỏ hạt đã nướng chín vào bát. Giã sơ cho hạt dổi vỡ thành nhiều miếng rồi thêm nước mắm.

Cách 3: Làm muối hạt dổi dùng dần

Hạt dổi nướng rất nhanh mất mùi. Dù có gói kỹ hay nướng lại thì cũng không thể bảo vệ hương thơm đặc trưng của dổi. Vì vậy, người chuyên dùng dổi làm gia vị thường không nướng hết, gói lại dùng dần mà chỉ dùng đến đâu nướng đến đấy. Ví dụ, để làm nước chấm cho nhà 4 người vậy, bạn chỉ cần nướng 2 đến 3 hạt dổi khô, giã sơ rồi cho vào bát nước chấm là cả bát nước chấm đã dậy mùi thơm.

Tuy nhiên, hạt dổi được thơm, bạn cần nướng trực tiếp trên bếp than hoa hoặc bếp ga (vặn nhỏ lửa). Mỗi lần nướng hạt dổi đều rất mất công. Do đó, nếu yêu thích loại gia vị này và không muốn tốn thời gian nướng trước mỗi bữa ăn thì bạn có thể làm muối hạt dổi để dùng dần.

Cách làm muối dổi không quá khó, chỉ cần cho hạt khô vào nướng trên bếp than hồng. Nướng để tất cả hạt dổi đều chín vàng, thơm nhưng không bị cháy. Sau đó, cho vào máy nghiền nhỏ rồi trộn với muối rang. Bỏ vào lọ thủy tinh, đậy kín. Với cách này, bạn có thể yên tâm sử dụng trong 1 – 2 tháng.

Hiện trên thị trường có nhiều đơn vị bán muối dổi đóng gói sẵn. Tuy nhiên, vì cách làm không khó nên bạn có thể làm muối dổi tại nhà để đảm bảo hương vị và nguồn gốc của nguyên liệu.

Cách 4: Ngâm rượu dổi

Cách dùng hạt dổi cuối cùng mà bạn có thể áp dụng đơn giản tại nhà là làm rượu hạt dổi. Loại rượu này giúp phòng, hỗ trợ điều trị bệnh xương khớp rất hiệu quả. Có ý kiến còn cho rằng, người cao tuổi sống ở vùng núi thường dẻo dai, ít bị bệnh xương khớp hơn vì tích cực sử dụng các loại rượu ngâm có nguồn gốc từ núi rừng như rượu ngâm với hạt dổi.

Về cách làm rượu dổi, bạn chỉ cần thu hái hạt dổi tươi chín đỏ. Rửa sạch, đem phơi khô, cho vào bình thủy tinh, đổ rượu vào. Tốt nhất nên ngâm theo tỉ lệ 1:3 (1kg dổi với 3 lít rượu trắng nồng độ từ 45°). Sau khoảng 3 tháng là bạn có thể bắt đầu sử dụng. Nhưng ngâm càng lâu thì rượu dổi sẽ càng tốt, các chất hữu ích trong hạt dổi càng ngấm ra rượu.

Khi sử dụng, bạn nên rót một phần rượu hạt dổi vào bình riêng. Số còn lại đậy kín nắp, hạn chế mở ra mở vào nhiều vì có thể làm ảnh hưởng đến chất lượng rượu. Với bình rượu dổi đã rót riêng để sử dụng, mỗi lần dùng bạn có thể lấy một ít ra khăn sạch. Xoa lên vùng xương khớp đang bị đau nhức. Tiến hành xoa bóp nhẹ nhàng để kích thích lưu thông máu, đẩy lùi cơn đau.

Mua hạt dổi làm gia vị ở đâu?

Ngành thương mại điện tử phát triển đang giúp ích rất nhiều cho việc mua hàng của người tiêu dùng. Dù không sinh sống ở các tỉnh phía Bắc nhưng bạn có thể dễ dàng mua hạt dổi, thậm chí là hạt dổi rừng chất lượng cao để thêm vào gian bếp của gia đình.

Tuy nhiên, như đã chia sẻ trên, hiện trên thị trường đang có rất nhiều loại hạt dổi và không phải loại nào cũng thực sự tốt. Cũng thực sự tạo ra hương vị thơm ngon, hấp dẫn cho món ăn. Vì vậy, khi muốn mua dổi để làm gia vị, bạn nên ghi nhớ một số lưu ý quan trọng trong quá trình và biết đến các địa chỉ chuyên bán hạt dổi chất lượng cao. Cụ thể:

Những lưu ý quan trọng khi mua hạt dổi

Người muốn mua hạt dổi tốt cần ghi nhớ một số lưu ý quan trọng dưới đây:

• Hạt dổi có rất nhiều loại và tùy vào loại hạt được chọn mà mức giá sẽ có sự thay đổi rất lớn. Ví dụ, dổi nếp loại xịn (hái từ rừng) thường có giá từ 2.6 đến 3 triệu VNĐ. Thậm chí, có những thời điểm 1kg dổi rừng khô loại xịn có giá tới 4 triệu VNĐ. Do đó, nếu thấy quảng cáo dổi rừng với mức giá quá rẻ thì bạn nên thận trọng. Vì đó có thể là hạt được trồng hoặc là dổi tẻ cứng, mùi hắc.
• Hạt cây dổi khô dễ dàng bảo quản trong thời gian dài. Bạn có thể mua 1 – 2 lạng hạt khô để dùng cho cả năm. Tuy nhiên, để đảm bảo hương vị và chất lượng thì bạn nên chọn đúng loại hạt mới thu hoạch, được bảo quản cẩn thận. Tốt nhất nên mở túi hạt ra để kiểm tra. Đảm bảo mỗi hạt đều khô, sạch, không có dấu hiệu ẩm mốc. Nếu sờ thấy trên hạt có lớp bụi dày, hạt vỡ nhiều, có mùi mốc thì tuyệt đối không nên mua.
• Khi phơi khô, hạt cây dổi thường quắt lại. Nhưng bạn nên chọn loại hạt quắt đều, không có những hạt quá mỏng, màu sắc quá khác lạ so với tổng thể. Vì đây là loại hạt già, đã được chọn lựa kỹ lưỡng với chất lượng tương đồng.

Shop Hạt Dinh Dưỡng Ecohealth – địa chỉ bán hạt dổi uy tín

Như đã chia sẻ ở trên, nếu không chọn lựa kỹ lưỡng, bạn có thể mua phải dổi tẻ với hương vị kém thơm ngon bằng giá của dổi nếp chất lượng cao. Có thể nhầm lẫn giữa hạt được trồng với hạt được thu hái trực tiếp từ rừng. Vì vậy, tốt nhất khi có nhu cầu mua hạt cây dổi bạn nên liên hệ với những đơn vị chuyên phân phối nông sản, thảo dược chất lượng cao như: Shop Hạt Dinh Dưỡng Ecohealth.

Tại đây, nhân viên tư vấn của shop sẽ hỗ trợ để bạn mua được loại hạt cây dổi chất lượng cao với mức giá hợp lý nhất. Hỗ trợ để khách hàng kiểm tra kỹ chất lượng hạt dổi trước khi mua… Thông tin chi tiết, bạn có thể liên hệ Shop Hạt Dinh Dưỡng Ecohealth để được tư vấn.

Ngoài bán hạt dổi chất lượng, Shop Hạt Dinh Dưỡng Ecohealth cũng hướng dẫn để bạn biết cách dùng hạt dổi đúng chuẩn, đảm bảo hương vị của loại gia vị độc đáo này. Còn chần chờ gì nữa, liên hệ Shop Hạt Dinh Dưỡng EcoHealth để được hỗ trợ!